Jeśli noworodek przybiera na wadze, oddycha sam, nie ma problemów ze ssaniem, dostaniecie wypis. Jeśli maluch z czymś sobie nie radzi lub przebył operację, czas pobytu w szpitalu może się wydłużyć. Opieka nad wcześniakiem w domu różni się nieco od tej nad dzieckiem urodzonym w terminie. Jednego dnia maluch może przybrać kilkanaście g, innego kilkadziesiąt, a w kolejnym wcale, co jest zupełnie normalne i zwykle nie jest powodem do niepokoju. Orientacyjne, prawidłowe przybieranie na wadze noworodka wygląda następująco: I kwartał życia — ok. 26-31 g dziennie; II kwartał — ok. 17-18 g dziennie; Spokojne niemowlę, które prawidłowo przybiera na wadze i raz na jakiś czas oddaje zielony stolec to sytuacja normalna. Kupka u niemowlaka karmionego mlekiem modyfikowanym Zielona kupka u niemowlaka (z grudkami lub bez), który karmiony jest mlekiem modyfikowanym pojawia się częściej niż u niemowląt karmionych piersią. Na szczęście dla milionów dzieci żółtaczka fizjologiczna najczęściej pojawia się i znika samoistnie nie powodując żadnych problemów. Noworodki przechodzą żółtaczkę fizjologiczną jako wynik pracy niedojrzałej wątroby. Powstaje nadmiar bilirubiny, w wyniku rozpadu dużej ilości erytrocytów. Co do zasady żółtaczka fizjologiczna nie zagraża zdrowiu dziecka. Szacuje się, że ten objaw występuje u 60% dzieci, a w przypadku wcześniaków nawet u 80 proc. noworodków. Podczas badań serologicznych nawet w szczytowym punkcie stężenie bilirubiny nie powinno przekroczyć 15 mg/dl. Obecna w mleku kobiecym β-glukuronidaza katalizuje rozkład bilirubiny związanej w jelitach i nasila reabsorpcję jelitowo-wątrobową bilirubiny. Jeżeli wnuczka prawidłowo przybiera na wadze i poza umiarkowanym zażółceniem powłok nie występują inne niepokojące objawy, to nie tylko nie ma powodu do zmartwienia, ale stan ten nie . Jak wynika z doświadczeń mam karmiących piersią inaczej (odciągniętym pokarmem) żółtaczka jest zaliczana do głównych przyczyn nie karmienia przez nie bezpośrednio piersią. Dlaczego tak się dzieje? Spróbujemy znaleźć odpowiedź. Jak pewnie wiecie, żółtaczka jest jednym ze stanów przejściowych u noworodka. O ile noworodek przechodzi ją w sposób fizjologiczny nie ma wpływu na karmienie piersią. Gorzej jest, gdy poziom bilirubiny jest podwyższony, albo przedłuża się w czasie… Żółtaczka jest jednym z dość częstych problemów okresu adaptacyjnego noworodka w szpitalu, ale również i w domu, już po wypisie ze szpitala. Co to jest bilirubina? Naturalnie bilirubina jest obecna we krwi w niewielkich ilościach jako żółto – pomarańczowy barwnik. Bilirubina powstaje z rozpadu hemu (zużytych czerwonych krwinek), a następnie przedostaje się do wątroby. Z organizmu jest usuwana razem z kałem. Wzrost jej poziomu ponad normę wywołuje żółtaczkę. Mechanizm: najpierw następuje wzrost stężenia bilirubiny w surowicy krwi, następnie odkłada się w tkankach i powłokach skórnych i objawia się zażółceniem skóry i błon śluzowych (białka oczu). Zażółcenie skóry rozpoczyna się od głowy i przechodzi poprzez tułów do kończyn. W przypadku silnego rozwoju choroby już w domu należy niezwłocznie udać się do lekarza. Bezpieczny poziom bilirubiny W pierwszych 96 godzinach po porodzie poziom biliruburiny nie powinien przekraczać odpowiednio: 20 mg/dl (340 µmol/l, stężenie w mg/dl przelicza się na µmol/l, mnożąc przez 17) dla donoszonych noworodków (po przekroczeniu tego poziomu może być wskazanie do czasowego odstawienia mleka kobiecego), 12 mg/dl dla noworodków urodzonych ≤30. tygodnia ciąży, 15 mg/dl dla urodzonych między 31. a 36. tygodniem ciąży. Powyżej 4 doby życia poziom ten powinien być niższy niż 25 mg/dl. Hiperbilirubinemia noworodka Hiperbilirubinemia jest częstym zakłóceniem okresu noworodkowego dlatego rutynowo należy badać noworodki pod kątem wystąpienia żółtaczki. Poziom bilirubiny można ocenić przy pomocy schematu Kramera, zgodnie z którym ciało dziecka jest podzielone na strefy i w zależności od rozległości zażółcenia powłok skórnych określa się wysokość stężenia bilirubiny. Kolejny sposób badania to określenie stężenia bilirubiny w pomiarze przezskórnym (TcB) oraz stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy (TSB), a następnie dokonuje oceny poprzez nanoszenie danych na nomogramy. U każdego noworodka występuje wzrost poziomu bilirubiny pośredniej (niezwiązanej). Na wzrost poziomu bilirubiny ma wpływ kilka czynników: zwiększona produkcja bilirubiny, jako produkt rozpadu hemu, co następuje szybciej niż u osób dorosłych (prawidłowy poziom u dorosłych to ≼1,5 mg/dl lub 26 umol/L); niedojrzałość enzymów wątrobowych (zmniejszona zdolność wątroby do wychwycenia bilirubiny i jej przekształcenia do formy związanej); niedrożność przewodu pokarmowego, zwiększone wchłanianie zwrotne bilirubiny w jelitach, opóźnienie pierwszego karmienia (np. u dzieci, które wymiotują po porodzie, szczególnie przez cc). Czynniki powodujące podwyższenie ryzyka rozwoju hiperbilirubinemii niezgodność grup krwi matki i dziecka (konflikt serologiczny w zakresie grupy Rh lub ABO), cukrzyca matki, wcześniactwo, wybroczyny poporodowe u noworodka, krwiaki podokostnowe. Najbardziej zagrożone rozwojem hiperbilirubinemii są tzw. późne wcześniaki urodzone między 35 a 37 tygodniem ciąży, które często mają problemy ze ssaniem piersi. Dlatego trzeba szczególnie zadbać o to, żeby noworodki te nie były głodne, otrzymywały właściwą ilość kalorii. Hiperbilirubinemia, przy jej dużym nasileniu, powoduje potencjalne ryzyko wystąpienia żółtaczki jąder podkorowych (kernicterus), ponieważ znaczny wzrost poziomu bilirubiny niezwiązanej przenika barierę krew – mózg i dociera do neuronów jąder podkorowych i móżdżku, co może doprowadzić do niedorozwoju umysłowego, porażenia mózgowego, niedosłuchu. W związku z powodowaniem rozległego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) choroba ta nazywana jest encefalopatią bilirubinową. Dlatego tak bardzo jest ważny monitoring zażółcenia powłok skórnych (np. za pomocą bilirubinometru – TcB), aby w razie zagrożenia zbyt wysokim poziomem hiperbilirubinemii włączyć odpowiednie leczenie. Taka sytuacja nie ma praktycznie miejsca u noworodków zdrowych i urodzonych w terminie. Inne rodzaje żółtaczki, w zależności od przyczyny jej powstania Przedłużona żółtaczka noworodków Jeśli dziecko je z piersi około 8-12 razy w ciągu doby i często wypróżnia się, to żółtaczka fizjologiczna zwykle ustępuje sama. Badania potwierdziły, że efektywne karmienie piersią przeciwdziała nadmiernemu gromadzeniu się bilirubiny (Yamauchi i Yamanouchi, 1990). Siara jako naturalny środek przeczyszczający właśnie przez wypróżnienia pomaga pozbyć się noworodkowi bilirubiny. Jeżeli noworodek w pierwszych dniach jest karmiony zbyt mało, wówczas następuje opóźnione wydalanie smółki (czarnej, smolistej kupki). Zielony barwnik znajdujący się w smółce może zostać ponownie wchłonięty do krwioobiegu podwyższając poziom bilirubiny, a tym samym żółtaczka fizjologiczna przedłuża się. Żółtaczka ta może nie zostać zauważona przez rodziców dziecka już po wyjściu ze szpitala. Obecnie w przypadku porodu zdrowego dziecka wyjście ze szpitala następuje bardzo szybko i szczególnie w sytuacji, gdy są problemy z karmieniem piersią może to spowodować zbyt późne rozpoznanie hiperbilirubinemii. Należy zwrócić uwagę na niepokojące objawy takie jak: pojawienie się żółtaczki lub jej nasilanie się, zmianę zabarwienia skóry z żółto – pomarańczowego na żółto – oliwkowy, szaro- białe stolce lub bardzo ciemny, żółto – brązowy kolor moczu, wyraźne zaburzenia zachowania dziecka (ospałość, drgawki, dziwne odruchy, wiotkość mięśni lub piskliwy, głośny krzyk). Czasami żółtaczka ta zazębia się z żółtaczką mleka kobiecego. Wówczas należy sprawdzić, czy dziecko na pewno otrzymuje odpowiednią ilość mleka. Żółtaczka mleka kobiecego Oprócz żółtaczki noworodków czasami u dzieci karmionych wyłącznie piersią lub mlekiem matki występuje tak zwana żółtaczka związana z mlekiem matki i jest najczęstszą postacią przedłużonej żółtaczki noworodków. Pojawia się ona zazwyczaj nie wcześniej niż przed upływem ukończenia 2 tygodnia życia i dotyczy prawie połowy noworodków karmionych mlekiem mamy (dzieci mogą mieć delikatnie zażółconą skórę i białka oczu). Nie jest znana jej przyczyna. Badania przeprowadzone na szczurach wykazały, że ⅔ próbek mleka przejściowego i dojrzałego spowodowały wzrost wchłaniania zwrotnego bilirubiny niezwiązanej w jelitach, prawdopodobnie w związku z wpływem niezidentyfikowanej substancji występującej w mleku ludzkim. Prawdopodobnie chodzi tu o obecność w mleku mamy lipazy lipoproteinowej i betaglukuronidazy. W przypadku tego rodzaju żółtaczki niemowlęta domagają się karmień, są aktywne, często robią siusiu i kupkę oraz przybierają na wadze. Żółtaczka ta może trwać kilka, a nawet 8-12 tygodni i zwykle nie wymaga leczenia, po prostu stopniowo ustępuje. Podwyższony poziom bilirubiny niezwiązanej w surowicy u noworodków obniża się w różnym tempie, pomimo kontynuacji karmienia piersią. Żółtaczka związana z niedojadaniem (wywołana głodem) W pierwszych dniach życia noworodek powinien otrzymać odpowiednią ilość mleka. U dzieci, u których nastąpił spadek wagi urodzeniowej powyżej 10% występuje zagrożenie żółtaczką, bowiem zmniejszenie spożycia kalorii poniżej dawki należnej dla wieku skutkuje zdecydowanie większym wzrostem poziomu bilirubiny niezwiązanej. Według dwóch przeprowadzonych badań nie ma różnicy w poziomie bilirubiny noworodków karmionych sztucznie i naturalnie, w ciągu pierwszych pięciu dni życia. Jednakże częściej się pisze o tym, że większy jest ubytek masy ciała i wzrost poziomu bilirubiny u noworodków karmionych piersią. Żółtaczkę tę najczęściej obserwuje się w ciągu pierwszego tygodnia życia noworodka (inicjacja karmienia), ale może ujawnić się i później (do 28 dni), a nawet w wieku niemowlęcym. Powstanie tej żółtaczki spowodowane jest zwiększonym wchłanianiem zwrotnym w jelitach bilirubiny niezwiązanej w przypadku niedożywienia noworodka, co może skutkować osiągnięciem toksycznego poziomu bilirubiny. Dlatego bardzo duże znaczenie ma częste karmienie piersią w pierwszych dniach życia dziecka. Noworodek wówczas szybciej wydala smółkę, nie zwiększa się wchłanianie zwrotne bilirubiny w jelitach powodowane przez głodowanie i nie następuje jej powrót do krążenia. Istnieje wtedy też mniejsze ryzyko wejścia żółtaczki wywołanej głodem w interakcję z żółtaczką mleka kobiecego. Żółtaczka z konfliktu serologicznego w zakresie grupy Rh lub ABO (żółtaczka hemolityczna) Konflikt serologiczny najczęściej wynika z niezgodności grupy krwi matki i dziecka albo w zakresie czynnika Rh (matka ma Rh- a dziecko Rh+), albo z konfliktu grup głównych krwi AB0. Konflikt grup głównych zachodzi kiedy matka ma krew grupy 0 (zero), a noworodek inną (A, B lub AB). W wyniku tych różnic krwinki dziecka są niszczone przez przeciwciała matki przekazane przez łożysko podczas ciąży. Ich rozpad jest obecny nadal po urodzeniu, więc mamy do czynienia z hiperbilirubinemią, którą trzeba monitorować od początku. Noworodki z tych grup ryzyka mają pobraną krew łożyskową do zbadania pierwszego poziomu bilirubiny, a następnie decyzję o kolejnych badaniach oraz o rozpoczęciu i sposobie leczenia podejmuje lekarz. Konflikt w zakresie Rh jest bardziej groźny. Lekarze powinni umożliwić karmienie piersią, gdy żółtaczka spowodowana jest niezgodnością grup krwi matki i dziecka. Inne przyczyny żółtaczki Prawdopodobieństwo żółtaczki wzrasta w przypadku bliźniąt. Wzrost bilirubiny mogą też wywołać niektóre leki podawane w czasie porodu, np. syntetyczna oksytocyna. Wywołane zakażeniami wirusowymi lub bakteryjnymi. Zespół Criglera – Najjara – rzadka choroba genetyczna wywołująca ciężką odmianę żółtaczki. Galaktozemia i inne niedobory enzymatyczne. Mukowiscydoza. Zdarza się również, że żółtaczka pojawia się już w domu w związku z zakażeniem (np. dróg moczowych) lub z problemami z wątrobą u dziecka (cholestaza). W takich przypadkach niezbędna jest wizyta u lekarza i przeprowadzenie diagnostyki w celu znalezienia przyczyny i wprowadzenia leczenia. Konsultacja: mgr Ewelina Wiech, położna noworodkowa, CDL, instruktor masażu Shantala, Warszawa. Źródła: “Karmię piersią”, William Sear, Martha Sears. „Po prostu piersią”, Gill Rapley, Tracey Murkett. “Poradnik karmiącej matki”, Kathleen Huggins. “Postępowanie i leczenie hiperbilirubinemii u noworodków urodzonych ≥35. tygodnia ciąży. Aktualne (2014) wytyczne Italian Society of Neonatology”, Medycyna Praktyczna, Pediatria, na podstawie Italian Journal of Pediatrics, 2014; 40: 11. “Hyperbilirubinemia in Neonates: Types, Causes, Clinical Examinations, Preventive Measures and Treatments: A Narrative Review Article”, “Phototherapy for the Treatment of Neonatal Jaundice and Breastfeeding Duration and Exclusivity”, “Wytyczne postępowania w żółtaczce u noworodków karmionych piersią urodzonych w 35 tygodniu ciąży lub później”, „Karmienie piersią w teorii i praktyce” pod red. Magdaleny Nehring – Gugulskiej, Moniki Żukowskiej – Rubik, Agnieszki Pietkiewicz. Obrazek wyróżniający: zdjęcie z archiwum prywatnego. Żółtaczką nazywamy objaw polegający na żółtawym zabarwieniu skóry, błon śluzowych i białkówki oka (najłatwiej jest ją zauważyć na białej części oka). Rozwija się ona w wyniku nagromadzenia dużej ilości żółtego barwnika (bilirubiny), który powstaje z rozpadu hemoglobiny (barwnika czerwonych krwinek – erytrocytów). Bilirubina jest wydalana przez wątrobę i drogi żółciowe do przewodu pokarmowego. Charakterystyczne zabarwienie stolca jest wynikiem obecności w nim bilirubiny przetworzonej przez bakterie przewodu pokarmowego. W uproszczeniu można stwierdzić, że żółtaczka pojawia się, gdy: nagle rozpada się dużo czerwonych krwinek i hemoglobiny dochodzi do zaburzenia czynności wątroby albo dróg żółciowych Co to jest żółtaczka fizjologiczna noworodków? U większości zdrowych noworodków stężenie żółtego barwnika (bilirubiny) we krwi zwiększa się od 2.—3. dnia po urodzeniu, a u 30% z nich widoczna jest nawet wyraźna żółtaczka. W życiu wewnątrzmacicznym dziecko potrzebuje znacznie więcej krwinek czerwonych niż po urodzeniu, inny jest też rodzaj zawartej w nich hemoglobiny. Tak więc po porodzie wiele erytrocytów rozpada się i dochodzi do wymiany rodzaju hemoglobiny. W stosunkowo krótkim czasie powstaje tak dużo żółtego barwnika, że jeszcze niedojrzała wątroba dziecka nie potrafi go sprawnie wychwycić i wydalić. Jest to główna przyczyna żółtaczki fzjologicznej noworodków. Żółtaczka fizjologiczna u noworodków urodzonych o czasie: rozpoczyna się nie wcześniej niż w 2.—3. dobie życia (dokładnie po ukończeniu 36. godziny życia), ustępuje samoistnie zwykle do 10. dnia życia, stężenie bilirubiny nie przekracza górnej granicy normy dla wieku dziecka U wcześniaków zaczyna się nieco później i trwa dłużej (do 14. doby życia). Żółtaczka fzjologiczna noworodków ustępuje sama i nie wymaga leczenia. Kiedy żółtaczka u noworodka wymaga wykonania dodatkowych badań? Niekiedy przyczyną żółtaczki u noworodka są czynniki inne niż fizjologiczne. Dodatkowe badania są konieczne, jeśli: żółtaczka pojawiła się już w 1. dobie życia lub po okresie żółtaczki fizjologicznej stężenie bilirubiny we krwi jest zbyt duże żółtaczka utrzymuje się zbyt długo (po ukończeniu 10—14 dni życia) żółtaczce towarzyszą szarobiałe stolce i ciemny mocz Przyczyną takiej żółtaczki może być co najmniej jeden z poniższych czynników: pokarm kobiecy (tzw. żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym) – najczęstsza przyczyna przedłużania się żółtaczki u noworodków karmionych piersią konflikt serologiczny – niezgodność grupy krwi matki i dziecka (w zakresie grup AB0, czynnika Rh lub innych) – w wyniku czego krwinki dziecka są niszczone przez przeciwciała matki przekazane przez łożysko podczas ciąży zakażenia choroby wątroby zarośnięcie dróg żółciowych (zobacz: Niedrożność dróg żółciowych) – bardzo intensywnej żółtaczce, nasilającej się w pierwszych tygodniach życia, towarzyszą szarobiałe, odbarwione stolce i ciemny mocz, a skóra nabiera żółtooliwkowej barwy Decyzję o wykonaniu badań (i ewentualnie leczeniu) zawsze podejmuje lekarz. Zatem po pojawieniu się żółtaczki powinien zbadać dziecko przy najmniej raz, choć zwykle konieczne jest także co najmniej jedno badanie kontrolne. Zgłoś się do lekarza, jeżeli po wypisie ze szpitala zaobserwujesz u swojego dziecka: pojawienie się żółtaczki lub jej nasilanie się zmianę koloru skóry z żółtopomarańczowego na żółto oliwkowy szarobiałe stolce lub bardzo ciemny, żółtobrązowy kolor moczu wyraźne zaburzenia zachowania dziecka (brak aktywności, drgawki, dziwne ruchy, wiotkość mięśni lub piskliwy, głośny krzyk). Jak zapobiegać nasilonej żółtaczce noworodków? W ciągu kilku pierwszych dni po urodzeniu karm swoje dziecko piersią 8—12 razy na dobę. Jedną z przyczyn nasilonej żółtaczki noworodków jest niewystarczająca ilość kalorii spożywanych przez dziecko i/lub odwodnienie, dlatego częstsze karmienia piersią zmniejszają ryzyko wystąpienia takiego problemu. Jeśli karmisz piersią, nie podawaj swojemu dziecku do picia wody ani roztworu glukozy. Postępowanie takie nie zapobiega żółtaczce ani nie zmniejsza stężenia żółtego barwnika (bilirubiny) we krwi, natomiast zmniejsza ilość wartościowego mleka (i kalorii) zjadanego przez Twoje dziecko. Dodatkowe płyny należy podawać tylko odwodnionemu noworodkowi lub niemowlęciu. Decyzje w tej kwestii podejmuje lekarz. Przy wypisie z oddziału noworodkowego zapytaj lekarza, jak przebiegała żółtaczka u Twojego dziecka i jak powinnaś postępować w domu (zapytaj, czy konieczne jest kontrolne badanie lekarskie i ocena stężenia bilirubiny). Jeśli żółtaczka u Twojego dziecka była bardzo nasilona i z tego powodu przeszło ono cykl naświetlań specjalną lampą lub występują u niego czynniki ryzyka nasilonej albo przedłużającej się żółtaczki (zapytaj o nie lekarza), konieczne będzie kontrolne badanie bilirubiny we krwi oraz badanie lekarskie, aby sprawdzić, czy objaw ustępuje. Gdy żółtaczka nie spełnia kryteriów żółtaczki fzjologicznej (p. wyżej), konieczne będzie także wykonanie innych badań laboratoryjnych. Co to jest żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym? Żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym jest najczęstszą postacią przedłużającej się żółtaczki u noworodków karmionych piersią. Mleko matki zawiera substancje, które hamują wychwyt bilirubiny z krwi dziecka i jej wydalanie. Zwykle pojawia się ona po ukończeniu 3.—4. dnia życia i może się utrzymywać przez kilka tygodni (nawet do 3 miesięcy). Nie towarzyszą jej inne niepokojące objawy chorobowe, a kolor moczu i stolca jest prawidłowy. Czy żółtaczka może być niebezpieczna? Żółtaczka u noworodka zwykle nie wywołuje negatywnych następstw, jednak w wyjątkowo rzadkich przypadkach – gdy leczenie rozpoczęto z opóźnieniem i stężenie bilirubiny we krwi znacznie się zwiększyło – może dojść do uszkodzenia mózgu. Praktycznie nigdy się to nie zdarza u zdrowych, donoszonych noworodków. Jak się leczy żółtaczkę? Żółtaczka fizjologiczna noworodków nie wymaga żadnego leczenia. Żółtaczka spowodowana pokarmem kobiecym także nie wymaga leczenia, bo ustępuje sama, a dziecko należy normalnie karmić piersią. W wyjątkowych sytuacjach, gdy stężenie bilirubiny jest duże lub jesteś niespokojna, lekarz może zdecydować o przerwaniu karmienia piersią na 1—2 dni. 4 W tym czasie stężenie bilirubiny powinno się wyraźnie zmniejszyć, co potwierdzi rozpoznanie. Jeżeli stężenie bilirubiny u noworodka jest bardzo duże lub zbyt szybko się zwiększa, stosuje się ciągłe (przez całą dobę) naświetlanie jak największej powierzchni skóry dziecka promieniami ultrafioletowymi (UV) emitowanymi przez specjalną lampę (tzw. fototerapia). Promienie UV rozkładają bilirubinę w skórze, co zmniejsza jej poziom we krwi. Bardzo rzadko, gdy fototerapia nie pomaga, konieczne jest wymienne przetoczenie krwi (wymiana części krwi dziecka). Artykuł pochodzi z przewodnika dla rodziców Pierwsze 2 lata życia dziecka wydanego przez Medycynę Praktyczną, Kraków 2012 Określenia noworodek i niemowlę dotyczą dzieci na zupełnie innym poziomie rozwoju, choć wiele osób używa obu terminów wymiennie. Różnice są tak duże, że noworodkom poświęcono nawet specjalny dział medycyny. Wyjaśniamy, do kiedy dziecko jest noworodkiem i czym się cechuje w tym okresie. Sprawdź, co to jest wiek korygowany wcześniaka. Noworodek a niemowlę – wbrew pozorom różnice między nimi są ogromne. Przede wszystkim organizm noworodka dopiero adaptuje się do samodzielnego życia. Poza tym noworodek i niemowlę różnią się wyglądem oraz sposobem pracy narządów wewnętrznych. Z tego względu dziecko w okresie noworodkowym wymaga szczególnego traktowania. Wyjaśniamy, do kiedy dziecko jest noworodkiem, od kiedy staje się niemowlęciem i czego należy spodziewać się w okresie noworodkowym. Tłumaczymy też, jak długo wcześniak jest noworodkiem i czym jest wiek korygowany wcześniaka. Spis treści: Noworodek a niemowlę: wiek Jak długo wcześniak jest noworodkiem? Okres noworodkowy – charakterystyka Noworodek a niemowlę – różnice w wyglądzie Noworodek a niemowlę: wiek Do kiedy dziecko jest noworodkiem? Okres noworodkowy trwa przez pierwsze 4 tygodnie życia malucha. Od 5. tygodnia dziecko nazywane jest niemowlęciem. Odróżnienie noworodka od niemowlaka ma ważną przyczynę. W pierwszych tygodniach organizm dopiero przystosowuje się do życia poza ustrojem mamy (zmiany przystosowawcze dotyczą układu krążenia, układu oddechowego, pokarmowego, gospodarki hormonalnej i systemu termoregulacji). Z tego względu ten wyjątkowym czas ma swoją odrębną nazwę – okres noworodkowy. Poświęcono mu osobną specjalizację w medycynie – neonatologię. Lekarz zajmujący się noworodkami to neonatolog. Dawniej noworodkiem nazywano dziecko do końca 6. tygodnia życia. Obecnie okres noworodkowy obejmuje 4 tygodnie, czyli pierwsze 28 dni po narodzinach. Jak długo wcześniak jest noworodkiem? Dla określenia wieku wcześniaków używa się tzw. wieku skorygowanego. To naturalne, bo trudno oczekiwać, by dziecko urodzone przed terminem rozwijało się w tym samym tempie, co dziecko urodzone o czasie. Aby obliczyć wiek korygowany wcześniaka, wystarczy odjąć od wieku metrykalnego dziecka czas, którego zabrakło do wyznaczonego terminu porodu. Przykład: dziecko urodziło się miesiąc przed terminem. Skończyło właśnie 2 miesiące, więc zgodnie z wiekiem korygowanym ma 1 miesiąc. Do kiedy zatem wcześniak jest noworodkiem? Zgodnie z wiekiem korygowanym – do momentu, w którym od planowanej daty porodu upłyną 4 tygodnie. Dla dziecka urodzonego miesiąc przed terminem będą to 2 miesiące, dla dziecka urodzonego 2 miesiące przed terminem będą to 3 miesiące itd. Wiek korygowany wskazuje, na jakim mniej więcej etapie rozwoju, np. ruchowego, powinien znajdować się wcześniak. Lekarze będą posługiwać się tym pojęciem się do ok. 18. miesiąca życia dziecka. Okres noworodkowy – charakterystyka Pierwsze dni i tygodnie po porodzie to ważny czas dla debiutujących rodziców, którzy w praktyce zdają egzamin z opieki nad dzieckiem. Im lepsza wiedza o okresie noworodkowym, tym łatwiej go przetrwać. Cechy, które występują u noworodka: Noworodek traci wagę po narodzinach – dziecko, które przychodzi na świat w terminie, czyli noworodek donoszony, średnio waży od 3200 do 3800 g. Ale w pierwszych dobach jego waga się zmniejsza. To fizjologiczny spadek masy ciała. Dziecko zwykle w okolicy 10. doby powinno odzyskać wagę urodzeniową. Noworodek ma silniejsze napięcie mięśniowe – jego skutkiem jest pozycja zgięciowa – dziecko ma zgięte ręce i nogi, zaciśnięte piąstki i przygiętą do ciała główkę. Noworodek jest przyzwyczajony do takiego ułożenia ciała, bo w brzuchu mamy miał mało miejsca. Broni się też przed niespodziewanym ruchem, który mógłby mu zaszkodzić. Z czasem napięcie mięśniowe zaczyna się normować, a postawa staje się bardziej wyprostowana. Noworodek ma odruchy wrodzone – są automatyczne, czyli niezależne od woli i umysłu dziecka. Pomagają mu reagować na bodźce i przetrwać początkowy okres funkcjonowania w nowym, nieznanym otoczeniu poza łonem matki. Noworodek przechodzi żółtaczkę fizjologiczną – ma ją wiele dzieci po narodzinach. Choć nazwa „żółtaczka” brzmi poważnie, w tym wypadku nie oznacza choroby (dlatego nazywa się ją fizjologiczną). Praca wątroby noworodka normuje się w ciągu pierwszych 2-3 tygodni, w tym czasie skóra odzyskuje różowy kolor i żółtaczka ustępuje. Noworodek robi ciemnozieloną kupkę – ze względu na wygląd nazywa się ją smółką (w jej skład wchodzą wody płodowe). Takie wypróżnienie pojawia się w pierwszych dniach życia dziecka. Jeśli karmisz piersią, po 3-4 dniach stanie się żółta lub musztardowa (dość luźna). Czasem jednak nadal bywa zielonkawa. Przyczyną jest utlenianie się pod wpływem powietrza, podawanie dziecku preparatów z żelazem lub karmienie mlekiem modyfikowanym, które je zawiera (sprawdź, o czym może świadczyć zielona kupa dziecka). Noworodek może siusiać na pomarańczowo – zdarza się to noworodkom, które przechodzą żółtaczkę fizjologiczną. Im bardziej jest nasilona, tym kolor moczu wyrazistszy. Czasem na pieluszce pojawiają się różowo-ceglaste plamy, które są efektem dużej ilości moczanów. Po kilku dniach sytuacja wraca do normy. Mocz zdrowego karmionego piersią noworodka powinien mieć kolor bladożółty i słaby zapach. Dzieci karmione mieszanką siusiają w bardziej intensywnym słomkowym kolorze. Z pieluszki unosi się też silniejszy zapach. Noworodek często chce jeść – noworodek ma mały żołądek i nie jest w stanie dużo zjeść. Na początku twoje piersi produkują mało pokarmu, ale to w zupełności wystarcza dziecku. Gdy apetyt noworodka zacznie rosnąć, tobie też przybędzie mleka. Są maluszki, którym wystarczy 10 minut przy piersi, inne potrzebują dwa razy tyle czasu, a po krótkiej drzemce znów chcą ssać. Zdarza się, że powodem takiego zachowania jest nie tylko głód, ale chęć zaspokojenia samej potrzeby ssania czy bliskości. Jak rozpoznać, czego dziecko potrzebuje? Głodny maluch wygina ciało do tyłu, jakby szukał piersi, a jego język jest zaokrąglony po bokach (w łódeczkę). Może podnosić piąstkę do buzi i próbować ją ssać. Noworodek może jeść nawet co godzinę, czyli kilkanaście razy na dobę, w dzień i w nocy. Trzeba karmić go na żądanie. Noworodek moczy i brudzi pieluszkę niemal na okrągło – w pierwszych dniach życia noworodek siusia niewiele, bo otrzymuje małą ilość pokarmu. Ale od około trzeciej doby zaczyna moczyć pieluchę nawet kilkanaście razy dziennie (czasem nawet dwadzieścia razy). Kupka u noworodka pojawia się kilka razy w ciągu dnia. Niektóre noworodki robią ją dziesięć razy w ciągu doby. Jeśli dziecko dobrze przybiera na wadze, nie ma powodu do niepokoju. Około trzeciego miesiąca kupka będzie pojawiać się już 1-2 dziennie. Szybciej nastąpi to u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Noworodek dużo śpi – noworodki zazwyczaj budzą się tylko na karmienie, po nim następuje krótkie czuwanie i kolejna drzemka, która może trwać około 3-4 godziny. W ciągu doby przypada mniej więcej 7 takich okresów snu. Od tej ogólnej zasady zdarzają się jednak liczne wyjątki. Niektóre dzieci sypiają ekstremalnie krótko – po 15-20 minut z przerwą na około 7-minutowe karmienie, inne przesypiają ponad 3 godziny. Pamiętaj jednak, że w okresie noworodkowym dziecko nie powinno spać dłużej niż 3-4 godziny. Jeśli twój maluch to wielki śpioch, po upływie tego czasu należy przystawić go do piersi. Serce noworodka szybciej bije – serce noworodka pracuje w rytmie 120-160 uderzeń na minutę. To dwa razy szybciej od tętna dorosłego (ok. 70 uderzeń). Ale nie ma się czego bać – to norma dla tego wieku. Noworodek a niemowlę – różnice w wyglądzie Jedną z charakterystycznych cech w wyglądzie noworodka jest np. obwód główki większy o 1-2 cm od obwodu klatki piersiowej, podczas gdy u niemowlęcia w 2-3. miesiącu życia obwody obu części ciała stają się równe. Różnic jest więcej. Wynikają z niedojrzałości organizmu dziecka oraz niedawnego porodu. Opisane niżej cechy są widoczne jedynie w pierwszych tygodniach, ustępują u niemowlęcia, czyli po ukończeniu przez dziecko pierwszego miesiąca życia. U noworodka możesz zaobserwować: Nierównomiernie zabarwienie skóry – to wynik niedojrzałości układu krążenia. U niektórych dzieci górna część ciała jest blada, a dolna – różowa. Czasem całe ciało wygląda jak cętkowane, a nóżki i rączki albo same paluszki u stóp są sinawe. Niektórym noworodkom pod wpływem zimna sinieją usta – to skutek przejściowego skurczu naczyń krwionośnych. Powiększone piersi – u części dzieci kilka dni po narodzinach powiększają się gruczoły piersiowe i zaczynają wydzielać kropelki mleka zbliżone składem do siary z piersi mamy. U nowo narodzonych dziewczynek może też powiększyć się łechtaczka i pojawia się krwiście podbarwiona wydzielina z pochwy. Zmiany te ustępują po kilku dniach. Są wywołane są hormonami matczynymi, które przenikały przez łożysko. Meszek płodowy – to owłosienie, które noworodek może mieć na ramionach, a czasem także na twarzy. Meszek z czasem się wyciera, podobnie jak włosy na główce dziecka. Opuchnięte powieki i zaczerwienione białka – to skutek wysiłku, z jakim maleństwo przeciskało się przez kanał rodny. Objawy te mijają po kilku dniach. Wrażenie, że dziecko zezuje – przyczyną tego są dodatkowe fałdy skórne w kącikach oczu, które wkrótce znikną. Przedgłowie – miękka, obrzęknięta część główki, zbliżona wielkością do mandarynki. Czasami jest zasiniona. Zniekształcenie to jest wynikiem przeciskania się dziecka przez wąski kanał rodny. Choć wygląda bardzo niepokojąco, w ciągu kilku dni po narodzinach nie powinno być po nim śladu. Wybroczyny – noworodki mogą mieć na czole lub w okolicach oczu krwiaki, które powstały w wyniku popękania naczyń krwionośnych podczas narodzin. Wybroczyny miewają nieraz dość ciemny odcień i przypominają wrodzone znamiona barwnikowe i naczyniowe. Nie wymagają specjalnej pielęgnacji, ale lepiej ich nie dotykać. Jeśli ich powierzchnia jest niewielka, nie ma powodu do niepokoju – same znikną po kilku (7–10) dniach. Dziecko z dużymi wybroczynami (np. obejmującymi sporą część twarzy), lekarz może skierować na badania oceniające krzepliwość krwi. To nieprawda, że noworodek jest cały czas pogrążony we własnym świecie i nie obchodzi go to, co dzieje się wokół. Wbrew obiegowym opiniom dziecko po narodzinach bardzo dobrze słyszy i nieźle widzi. Umie rozpoznać głosy mamy i taty, z którym oswoiło się jeszcze w życiu płodowym, słysząc je przez powłoki brzuszne. Zobacz też: Jak powinny wyglądać pierwsze chwile z noworodkiem? Na czym polega pielęgnacja noworodka – co jest najważniejsze? Sposoby na czkawkę noworodka Spis treści W jaki sposób rozpoznać żółtaczkę? Jak leczy się żółtaczkę noworodka?Za żółty kolor skóry odpowiada bilirubina. - To żółty barwnik, który powstaje z rozpadu krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. W macicy stężenie tlenu jest tak niskie, jak na szczycie Mount Everest, dlatego płód musi wyprodukować więcej erytrocytów. Po porodzie ma zatem więcej czerwonych krwinek, niż osoby dorosłe, które oddychają powietrzem. Taka liczba erytrocytów nie jest potrzebna, dlatego czerwone krwinki ulegają rozpadowi – mówi dr Maria Szwajcowska. Dodatkowo wątroba noworodka mniej sprawnie, niż osoby dorosłej, wychwytuje bilirubinę i zamienia ją w postać do wydalenia. Objawia się to zażółconą skórą, zażółceniem błon śluzowych i twardówki oka. Żółtaczka noworodka nazywana jest fizjologiczną, ponieważ w delikatnej postaci występuje u większości dzieci. Zdarza się jednak, że stan noworodka się zaostrza, a lekarze diagnozuję niebezpiecznie wysoki poziom bilirubiny. Jak odróżnić żółtaczkę fizjologiczną od patologicznej? W przypadku żółtaczki fizjologicznej: - zażółcenie na skórze pojawia się po 24. godzinie życia dziecka, najczęściej pod koniec drugiej doby życia - stężenie bilirubiny całkowitej u noworodków donoszonych jest największe w 3. - 4. dobie życia i nie przekracza 12mg/dl (205μmoli/l (mikoromoli/l)). - stężenie bilirubiny całkowitej u wcześniaków jest największe około 7. doby i nie przekracza15mg/dl(257 μmoli/l(mikoromoli/l)). - żółtaczka utrzymuje się do 10. – 14. doby życia. Żółtaczka fizjologiczna nie wymaga żadnej terapii. - Żółtaczka fizjologiczna ustępuje zawsze bez leczenia. Jeżeli pojawiają się z dodatkowe objawy, niż przy żółtaczce fizjologicznej, możemy mieć do czynienia z żółtaczką patologiczną, która jest skutkiem poważnych chorób konfliktu matczyno-płodowego (konflikt serologiczny), zakażeń ogólnych, zakażeń dróg moczowych, a także niedrożności dróg żółciowych i uwarunkowań genetycznych – mówi dr Maria Szwajcowska. W jaki sposób rozpoznać żółtaczkę? Diagnostyka zaczyna się od wzrokowej oceny stopnia zażółcenia skóry. Zażółcenie pojawia się najpierw na twarzy i w górnej części ciała, później rozciąga się na kończyny górne i dolne, a także dłonie i stopy. Ustępuje odwrotnie, czyli najpierw skóra dłoni, stóp, kończyn górnych i dolnych zyskuje zdrowy, lekko zaróżowiony kolor skóry. Najdłużej zażółcenie utrzymuje się na twarzy. Obserwując obszar zażółcenia skóry lekarz może oszacować stopień nasilenia żółtaczki. - Jeżeli mamy podejrzenie, że poziom bilirubiny przekracza normę, wykonujemy przezskórne badanie poziomu bilirubiny lub zlecamy wykonanie badania poziomu bilirubiny we krwi – mówi dr Maria Szwajcowska. Jak leczy się żółtaczkę noworodka? Jeśli żółtaczka noworodka nasila się, należy szybko rozpocząć leczenie. Nieleczona może doprowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. W jaki sposób prowadzone jest leczenie? Zalecana jest fototerapia. Zażółcona skóra blednie pod wpływem promieni ultrafioletowych. W fototerapii noworodków wykorzystywane są bezpieczne lampy z niebieskim lub białym światłem, a także materacyki, które otulając dziecko emitują światło na całe ciało. Naświetlanie prowadzone jest w inkubatorze pod specjalną lampą albo w łóżeczku z pomocą materacyka. Dziecko wyciągane jest z inkubatora tylko na czas karmienia. W leczeniu żółtaczki bardzo ważną rolę odgrywa też nawadnianie. Należy uzupełniać płyny metodą doustną. - W leczeniu bardzo nasilonych żółtaczek konieczne jest przeprowadzenie transfuzji wymiennej krwi, której celem jest usunięcie nadmiaru bilirubiny z krwi dziecka - mówi dr Maria Szwajcowska. W przypadku żółtaczki patologicznej unormowanej w szpitalu, jak i przedłużającej fizjologicznej, po wyjściu dziecka ze szpitala do domu konieczna będzie konsultacja z lekarzem. Wizyta lekarza powinna się odbyć kilka dni po wyjściu do domu. Oceń artykuł (liczba ocen 23) Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie! Zahamowanie przyrostu masy ciała niemowlaka raczej rzadko stanowi powód do zmartwień rodziców. W ogromnej większości przypadków dziecko przybiera na masie (poza pierwszymi dniami życia malucha, kiedy masa ciała może nieznacznie spaść), jednak nie jest to równomierny proces. Tempo wzrostu dziecka może cyklicznie wzrastać i spadać, a nawet zatrzymać się na jakiś czas (np. podczas choroby) i jest to zupełnie normalne. Jednak jeżeli okres zahamowania przybierania na wadze niemowlaka przedłuża się, należy umówić się na wizytę u lekarza. Zobacz film: ""Trudno jest się przyznać, że dziecko ma zaburzenia żywieniowe"" spis treści 1. Przyczyny zbyt niskiej masy ciała niemowlaka 2. Przywracanie prawidłowej masy ciała noworodka 1. Przyczyny zbyt niskiej masy ciała niemowlaka Gdy niemowlę słabo przybiera na masie zwykle świeżo upieczeni rodzice wpadają w panikę. Pojawiają się pytania: czy coś dolega mojemu dziecku? Czy może rozwija się w niewłaściwy sposób? Tymczasem istnieje tak wiele możliwych przyczyn zahamowania wzrostu niemowlaka, że czasem lekarz miesiącami przeprowadza badania, analizuje dietę, historię chorób, poziom aktywności fizycznej oraz możliwe czynniki stresogenne oddziałujące na malucha, zanim odnajdzie źródło problemu. W większości przypadków, jeżeli niemowlę nie przybiera na masie, najprawdopodobniej nie spożywa wystarczających ilości pokarmu lub nie przyswaja i nie przetwarza składników odżywczych. Wśród możliwych przyczyn zaistnienia powyższych sytuacji znaleźć można np.: zmęczenie niemowlaka prowadzące do zaśnięcia przed skończeniem karmienia, słaby odruch ssania malucha, przez co nie jest on w stanie wypić wystarczająco dużo mleka matki lub z butelki (chociaż częściej problem pojawia się podczas karmienia piersią). Podczas karmienia pierwsza dawka pokarmu matki nazywana jest mlekiem początkowym i jest zawsze dostępna dla dziecka. Podczas karmienia organizm kobiety wyzwala oksytocynę, która prowadzi do pojawienia się drugiego rodzaju pokarmu – mleka końcowego. Proces ten nazywany jest odruchem wypływu pokarmu i w jego czasie często pojawia się mrowienie w sutkach i wytrysk mleka. Mleko końcowe jest bardziej pożywne niż mleko początkowe. Jeżeli matka karmiąca piersią jest zestresowana lub odczuwa ból, odruch wypływu pokarmu może ulec zaburzeniu, przez co w piersi nie pojawi się mleko końcowe. W celu ułatwienia wytwarzania mleka końcowego należy znaleźć spokojne miejsce do karmienia. Poza tym dzieci karmione w konkretnych godzinach zamiast wtedy, gdy poczują głód, mogą spożywać zbyt małą ilość pokarmu matki. Niektórzy eksperci wierzą, że dziecko powinno być karmione piersią lub butelką tak długo jak potrzebuje i wtedy, kiedy wykaże chęć jedzenia. Do innych przyczyn zhamowania przyrostu masy ciała malucha zaliczamy: utratę apetytu wskutek przebytej choroby, chroniczne problemy żołądkowo-jelitowe (biegunki, nietolerancja mleka, refluks żołądkowy), depresję poporodową matki lub pozostałe dzieci odciągające uwagę kobiety od potrzeb najmłodszego dziecka (sytuacja taka może prowadzić do zbyt rzadkiego karmienia lub niedostarczania maluchowi kalorii potrzebnych do rozwoju). W rzadkich przypadkach zbyt wolne przybieranie na masie ciała niemowlaka może być spowodowane mukowiscydozą, chorobami serca, celiakią lub zaburzeniami endokrynologicznymi. Tego typu schorzenia powinny być jak najszybciej zdiagnozowane i wyleczone. 2. Przywracanie prawidłowej masy ciała noworodka Po odnalezieniu źródła problemu dziecko powinno szybko zacząć przybierać na masie ciała. Konieczne może okazać się leczenie zaistniałych problemów zdrowotnych noworodka lub zwiększenie ilości dostarczanego pokarmu. Jeżeli dziecko ma mniej niż 3 miesiące, a matka karmi je wyłącznie piersią, łatwo poznać, kiedy maluch jest najedzony. Dziecko spożywa wystarczająco dużo pokarmu, gdy: przez pierwszy miesiąc jego wypróżnienia przybierają musztardową barwę (po pierwszym miesiącu wypróżnienia będą rzadsze lub wystąpią między nimi kilkudniowe przerwy), można zaobserwować ruchy szczęki i odgłos ssania malucha, piersi po karmieniu są bardziej miękkie niż przed. Poza tym, gdy dziecko robi się senne podczas karmienia, należy pobudzić malucha poprzez łaskotanie w stopy, zmianę piersi lub posadzenie i odbicie połkniętego przez niemowlaka powietrza w czasie karmienia. Więcej na ten temat przeczytasz w artykułach: Spadek masy ciała u niemowląt oraz Dlaczego niemowlę nie przybiera na wadze?. polecamy

noworodek nie przybiera na wadze żółtaczka